دندانپزشکی ترمیمی ( Restorative Dentistry )
ترمیم دندان یا فیلینگ filling
دندانپزشک متخصص ترمیمی، در یک مطب یا کلینیک دندانپزشکی مسئول حذف پوسیدگیها، جبران شکستگی‌ها، رفع نواحی بد رنگ و یا بدشکل در تاج دندانها می‌باشد. تاج دندانها می‌توانند با مواد همرنگ یا ” کامپوزیت دندان“ و یا مواد فلزی یا ”آمالگام“ ترمیم شوند. به ترمیم تاج دندان در اصطلاح عامه مردم ” پر کردن“ و یا ” Filling“ نیز گفته میشود.
دندان ها به دلایل مختلف از جمله عدم رعایت بهداشت ممکن است دچار پوسیدگی شوند. البته عوامل دیگری مانند ژنتیک، ردیف نبودن دندان ها و تغذیه نامناسب نیز در ایجاد پوسیدگی موثر است.زمانی که دندان پوسیده میشود ترکیب شیمیایی آن دچار تغییر گشته، نرم و سست میشود و محلی جهت تجمع میکروب می گردد. در صورت درمان نشدن، دندان دچار تخریب شده و از دست می رود. هرچه میزان از بین رفتن بافت دندان کمتر باشد، درصد موفقیت ترمیم دندان بیشتر و احتمال عود پوسیدگی آن کمتر می شود. تا هنگامی که پوسیدگی به پالپ دندان ( که عوام به آن عصب دندان میگویند ) نرسد، میشود دندان را بدون درمان ریشه ( که عموما به آن عصب کشی میگویند ) پر کرد. پس بهتر است هرچه زودتر دندانهای پوسیده را پر نموده تا پوسیدگی به عصب نرسد. البته پوسیدگی دندان تنها عامل مسبب عصب کشی نیست و ضربه و مشکلات لثه و شکستگی دندان نیز میتواند باعث آسیب عصب دندان شود.
ظاهر طبیعی
کاملا مشابه دیگر دندان هاسازگار با محیط دندان
استفاده از بهترین متریال کاملا سازگار با دهانطول عمر بالا
بهترین تجهیزات طول عمر فوق العادهبسیار مقاوم
مقاوم در برابر انواع لکه و شکستگییکی از سوالاتی که برای اکثر افراد پیش می‌آید این است که چه زمانی باید برای ترمیم دندان، به دندانپزشک مراجعه کنیم؟ و آیا هر علائمی نشان دهنده نیاز به پرکردن دندان است؟
جواب این است که هر نشانه و علائمی، نیاز جدی به ترمیم ندارد. چنانچه پوسیدگی بسیار سطحی باشد، می‌توان با رعایت بهداشت و مسواک منظم، سرعت آن را متوقف کرد و در مواردی، به طور کامل پوسیدگی را حذف نمود. جرم‌های دندانی نیز نیازی به ترمیم ندارند و برای حذف آنها، تنها کافی است با مراجعه به دندانپزشک، جرمگیری سطحی را انجام دهید.
یکی از علائمی که نشان میدهد دندان شما به ترمیم نیاز دارد، درد است. معمولا زمانی که تاج دندان آسیب ببینند و پوسیدگی به عصب دندان نزدیک شود، علائمی مانند درد را تجربه خواهید کرد. همچنین، در پوسیدگی‌های بین دندانی، ممکن است لثه ملتهب و دردناک شود و در زمان مسواک زدن، احساس درد تیزی داشته باشید.
برخی از علائم دیگر پوسیدگی دندان عبارتند از:
- وجود لکه زرد یا قهوه‌ای بر روی دندان که درد خاصی ندارد؛
- درد در زمان غذا خوردن؛
- درد در زمان خواب؛
- وجود آبسه در لثه؛
- شکستن دندان؛
- درآمدن مواد دندانی که قبلا پر شده است؛
- حساسیت به خوردن غذاهای بسیار داغ یا بسیار سرد.
برای اطمینان از وضعیت دندانهای خود، بهتر است پس از مشاهده این علائم، به دندانپزشک مراجعه نمایید؛ چرا که تشخیص قطعی با دندانپزشک است.
روش‌های معاینه برای ترمیم دندان پوسیده شده
روش‌های مختلفی برای معاینه و تشخیص دقیق نوع پوسیدگی دندان و عمق آن وجود دارد که هر کدام از آنها، مزایا و معایبی نسبت به یکدیگر دارند. برخی از شناخته شده‌ترین روش‌های معاینه دندان عبارتند از:
معاینه ظاهری
برخی بر این باورند که هرگونه تغییر رنگ در دندانها، نشانه پوسیدگی است و به ترمیم نیاز دارد؛ اما چنین نیست. دندانپزشک با استفاده از نوعی وسیله معاینه به نام اکسپلورر که از جنس فلز است، مینای دندان را کمی فشار میدهد. اگر دندان سالم باشد، در برابر فشار این وسیله، دردی ایجاد نمیشود. اما چنانچه دندان دچار پوسیدگی شده باشد و مینای آن نرم باشد، اکسپلورر به مینا می‌چسبد و ممکن است فرد احساس درد کند. این روش، یکی از روش‌های آسان تشخیص پوسیدگی است اما در صورتی که فشار اکسپلورر به دندان بیش از حد زیاد باشد، امکان آسیب به مینای دندان سالم وجود دارد. همچنین، اگر اکسپلورر آلوده به باکتری باشد، احتمال گسترش آلودگی و ایجاد پوسیدگی دندان وجود دارد.
استفاده از رنگ مخصوص برای تشخیص پوسیدگی دندان
نوعی رنگ مخصوص وجود دارد که زمانی که به روی دندان پوسیده ریخته شود، به آن می‌چسبد. استفاده از این روش، به دلیل در دسترس نبودن ماده رنگ مخصوص، چندان رایج نیست.
استفاده از اشعه ایکس
این روش یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای تشخیص پوسیدگی دندان به شمار می‌رود. اشعه ایکس میتواند تمام بافت‌های داخلی دندان اعم از مینا، عاج و ریشه را نشان دهد. یکی از معایب روش تصویربرداری با اشعه ایکس این است که تصاویر گرفته شده با این روش، فقط از یک منظر به دندان نگاه میکنند. در صورتی که پوسیدگی پشت ماده ترمیمی یا در قسمت بالای دندان وجود داشته باشد، و همچنین در زمانی که تصویر اصطلاحا اورلب شود، نمی‌توان تشخیص خوبی انجام داد.
استفاده از فلورسانس لیزر
با استفاده از فلورسانس لیزر، می‌توان حفره‌ها و شکاف‌های بالای دندانها را به خوبی رصد کرد و آنها را مورد بررسی قرار داد.
روش‌های ترمیم دندان پوسیده
به بازگرداندن عملکرد و شکل ظاهری دندان آسیب دیده با مواد ترمیم کنندۀ دندان، پرکردن دندان یا ترمیم دندان یا فیلینگ (filling) گفته میشود. خرابی ساختار دندان معمولاً در اثر پوسیدگی یا آسیب‌های خارجی بوجود می‌آید.
روش اول: ترمیم مستقیم
در این روش ترمیم، در جلسه اول پوسیدگی دندان برداشته شده و دندان برای ترمیم آماده میشود. دندانپزشک گزینه‌های بسیار زیادی برای پر کردن و ترمیم دندان پوسیده دارد. برای نمونه گلاس یا رزین اینومر برای پر کردن قسمت‌های نزدیک ریشه و یا مناطقی که تحت فشار زیاد نیستند، مورد استفاده قرار میگیرد.
ترمیم مستقیم دندان به طور کلی در سه مرحله انجام میشود.
- آماده کردن دندان برای قرار دادن مواد ترمیمی در آن
- جایگذاری کردن مواد ترمیمی در داخل دندان.
- فرم دادن و تست بلندی مواد قرار داده شده در داخل دندان
روش دوم: ترمیم غیر مستقیم
در روش ترمیم غیر مستقیم، در یک جلسه دندان تراش خورده، پوسیدگی خارج میشود بعد قالبی از دندان تهیه میکنند. ماده ترمیمی در لابراتوار ساخته میشود و در جلسه دیگری در دهان بیمار قرار میگیرد و به داخل دندان چسبیده میشود. مواد ترمیمی گاهی در تاج دندان قرار می‌گیرند و قسمتی از دندان را پر میکنند که فشار جویدن را تحمل میکند و باید از مواد مقاومتری استفاده شود. اما گاهی این مواد برای حفره‌های درونی دندان استفاده میشود و می‌توان فلز طلا، سرامیک و یا رزین را بکار برد.
فرآیند و مراحل پر کردن دندان
دندانپزشک در ابتدا دندان و ناحیه اطراف را برای ترمیم قسمت آسیب دیده آماده و تراش میدهد. پوسیدگی یا آسیب‌دیدگی با لیزر یا هندپیس دندانپزشکی برداشته شده و جرمگیری این ناحیه برای پاک سازی از باکتری‌ها یا ذرات باقیمانده پیش از تکمیل ترمیم انجام میشود.
برای پر کردن دندان با کامپوزیت ابتدا می‌بایست دندان پوسیده را ایزوله نمود. ایزوله کردن دندان پوسیده در ترمیم با کامپوزیت به این دلیل بسیار مهم است که اجازه نمی‌دهد رطوبت درمان باندینگ را با اختلال مواجه کند. دندانپزشک در باندینگ لایه‌های چسب و سپس ماده کامپوزیت را روی دندان می‌زند و آن را با تابش نور مخصوص خشک و سفت میکند. این نوع درمان زیبایی خاص خود را به همراه دارد.
ترمیم دندان شیری کودکان
جالب است بدانید که برخلاف باور عموم که تصور میکنند دندانهای شیری به مراقبت یا ترمیم نیاز ندارند، گاهی اوقات لازم است که دندان شیری کودکان نیز ترمیم شود. چنانچه دندان شیری کودک شما زودتر از موعد بیفتد یا پوسیدگی شدیدی داشته باشد، میتواند باعث بروز مشکلاتی در دهان و دندانهای او شود. بدین منظور، بهتر است برای بررسی وضعیت دندانهای کودک خود، از خدمات دندانپزشکی کودکان استفاده نمایید.
از آن جایی که دندانهای شیری می‌توانند فضای لازم برای رشد دندانهای دائمی کودکان را پر نمایند، مهم است که برای جلوگیری از نیاز به ارتودنسی در آینده، از روش‌هایی مانند فیلینگ دندان که با مواد کمضرری مانند کامپوزیت انجام میشود، استفاده کنید.
با مراجعه منظم کودک به کلینیک دندانپزشکی و رعایت بهداشت روزانه، می‌توان تا حد زیادی، از بروز مشکلات و صرف هزینه‌های اضافی در آینده، جلوگیری نمود.
انواع مواد ترمیمی
- مواد فلزی: آمالگام، طلا و …
- مواد همرنگ: کامپوزیت، گلاس آینومر، سرامیک و …
- اینله و اُنله
- مواد پرکردن موقت: پانسمان ( هیدروکسید کلسیم در ترکیب با مواد دیگر جهت پانسمان موقت دندان )، زونالین و …
ترمیم دندان با مواد همرنگ
این روش روشی بسیار محافظه کارانه (Conservative) می باشد که حداقل تراش دندان صورت می گیرد تا مقدار زیادی بافت سالم دندان حفظ گردد.ترمیم دندان با کامپوزیت روش جدیدتری در مقایسه با آمالگام است و با پیشرفت تکنولوژی روز به روز بهبود می‌یابد. رزین کامپوزیت شکل پذیری و سازگاری مشابه گِل رس دارد. برای سخت شدن مواد باید از نور مخصوصی (لایت کیور) استفاده شود. با تابش این نور، مواد فعال و سخت میشوند و ظاهری مشابه دندان طبیعی پیدا میکنند.در این روش ترمیم دندان، بعد از برداشت پوسیدگی دندان، ابتدا از ماده‌ای به نام اسید اچ استفاده میشود که سبب ایجاد حفراتی بسیار زیاد در حد میکرون در دندان می‌گردد. سپس دندان شستشو داده شده و از ماده‌ای به نام باندنیگ، پس از خشک کردن دندان استفاده میشود. سپس عمل curing با دستگاه مخصوص انجام و ماده‌ی باندنیگ سفت شده و اصطلاحا cure می گردد.معمولا از ترمیم دندان با مواد همرنگ، برای دندانهای جلویی (قدامی) استفاده میشود، که از نظر ظاهری رنگی شبیه به دندان اصلی داشته باشد.
سرامیک در پر کردن دندان
یکی از انواع دیگر مواد پرکردنی دندان در فرآیند ترمیم، سرامیک می‌باشد. این ماده، به اندازه آمالگام یا کامپوزیت رایج نیست و برخلاف این دو، به دندان ترمیمی نمی‌چسبد. برای پرکردن دندان با استفاده از سرامیک، بخش زیادی از دندان را تراش داده و از آن به عنوان پایه استفاده میکنند.سپس، دندانپزشک از دندان قالبی تهیه کرده و آن را برای لابراتوار ارسال میکند. در لابراتوار، روکش دندان ساخته شده و پس از آن، دندانپزشک روکش سرامیک را بر روی دندان نصب میکند. این روش، معمولا در پوسیدگی‌های خیلی شدید که اطراف دندان را تحلیل داده، مورد استفاده قرار میگیرد.سرامیک از آمالگام یا کامپوزیت گران‌تر است و به همین علت، کمتر مورد استفاده قرار میگیرد.
مراحل کلی ترمیم دندان با کامپوزیت
-
پوسیدگیها بدون آسیب رسیدن به بافت سالم دندان برداشته میشوند.
- شستشو
- اگر ترمیم عمیق باشد، استفاده از دایکال برای کف بندی.
- یک لایه گلاس آینومر برای جلوگیری از تحریک پالپ توسط کامپوزیت .
- استفاده از اسید مخصوص جهت تمیز کردن و افزایش قدرت چسبندگی کامپوزیت به دندان.(اچینگ)
- شستشو
- خشک کردن مینای دندان (البته عاج نباید خشک شود)
- باندینگ (مثل چسب عمل می کند) روی جدار حفره
- تابش نور آبی(لایت کیور) به باندینگ
- قرار دادن لایه لایه کامپوزیت
- تابش نور آبی(لایت کیور) پس از هر لایه
- فرم دادن سطح کامپوزیت سفت شده توسط فرز یا همان مته های دندانپزشکی
- تصحیح بلندی پرکردگی
- پالیش نهایی
مزایای کامپوزیت
- کامپوزیت تقریبا همرنگ دندان است و مانند آمالگام، شکل دندان را مخدوش نمیکند.
- برای استفاده از کامپوزیت به عنوان ماده پرکردنی دندان، به سطح تراش کمتری نیاز است و ساختار بیشتری از دندان حفظ میشود.
- با استفاده از نور مخصوص، مواد کامپوزیتی در چند ثانیه، خشک میشوند.
- باعث بالا رفتن مقاومت دندان در برابر ضربه میشود.
- شکل دهی این ماده برای دندانپزشک بسیار راحت و آسان است.
- کامپوزیت ماده‌ای ضد آلرژیک است و حساسیت‌های آمالگام را ندارد.
- این ماده، نوعی عایق حرارتی محسوب شده و حساسیت به گرما یا سرما را کمتر میکند.
- امکان ترمیم دوباره دندان میسر است.
پر کردن یا ترمیم دندان با طلا
طلا گرانترین ماده برای پر کردن دندان می‌باشد و تنها زمانی به کار برده میشود که استحکام بسیار بالا مورد نظر باشد. ترمیم طلایی مشابه ترمیم سرامیکی در لابراتوار آماده میشود و به افرادی پیشنهاد میشود که می‌خواهند پرکردگی مقاوم در برابر تغییر رنگ و خوردگی داشته باشند. طلا اجازه نمی‌دهد آب دهان، باکتری و ذرات غذا طلا در سوراخ ناشی از پوسیدگی نفوذ کنند.
ترمیم دندان با مواد غیر همرنگ
قبل از اینکه دندانهای بیمار ترمیم شوند، دندانپزشک ترمیمی، دندانهای او را از نظر جنس، موقعیت، رنگ و وسعت پوسیدگی، بررسی میکند. در صورتی که دندان خراب در بین دندانهای آسیاب و تحتانی باشد، ماده پرکننده باید مقاومت و دوام بیشتری داشته باشد و زیبایی آن اهمیت زیادی ندارد زیرا از دید اطرافیان پنهان می‌ماند. بنابراین ماده غیرهمرنگ نقره‌ای بهترین گزینه ترمیم دندان برای این نوع دندانها است.
مزایای ترمیم دندان با طلا
۱- دوام زیاد: طلا حداقل ۱۰ تا ۱۵ سال دوام داشته و دچار خوردگی نمیشود.
۲- مقاومت بالا: پرشدگی طلا میتواند نیروی فک را تحمل کند.
۳- زیبایی: برخی افراد زیبایی دندان طلا را بیشتر دوست دارند.
مزایای ترمیم دندان با آمالگام
۱- دوام زیاد: این مواد حداقل ۱۰ تا ۱۵ سال عمر میکنند و معمولا دوام خیلی بیشتری نسبت به پر کننده کامپوزیت دارند. استحکام، دوام و طول عمر آمالگام بسیار بیشتر از کامپوزیت است. این ویژگی باعث میشود که استفاده از این ماده برای دندانهای پیشین و آسیاب که فشار‌های زیادی را تحمل میکنند، مناسب‌تر باشد.
۲- مقاومت بالا: آمالگام به خوبی میتواند نیروی جویدن را تحمل کند.
۳- ارزان: آمالگام ارزانترین روش پر کردن دندان است، هزینه پرکردن دندان با آمالگام بسیار کمتر از کامپوزیت است.
۴- آمالگام ماده نسبتا بی‌خطری است.
پر کردن دندان یا ترمیم دندان با مواد نقره ای (آمالگام)
یکی از قدیمی‌ترین موادی که در فرآیند پرکردن دندان از آن استفاده میشود، آمالگام است. آمالگام رنگ نقره‌ای دارد و می‌توانید با مشاهده دندان پر شده با آن، به راحتی تشخیص دهید که مواد آن چیست. آمالگام از ترکیب چند نوع فلز تشکیل میشود. این فلز‌ها عبارتند از:
· جیوه؛ · نقره؛ · قلع.
به دلیل سمی بودن ماده جیوه، در چندین سال اخیر، استفاده از آن در ساخت آمالگام بسیار کمتر شده است.
معایب ترمیم دندان با طلا
۱- هزینه بالا: پر کردن دندان با طلا گرانترین روش پر کردن دندان است و قیمت آن میتواند ده برابر آمالگام تمام شود.
۲- دفعات بیشتر مراجعه به مطب: حداقل دو جلسه باید به مطب مراجعه کنید.
۳- شوک الکتریکی: پر شدگی طلا که بلافاصله پس از پر شدگی آمالگام قرار میگیرد ممکن است درد تیر کشنده‌ای ایجاد کند (شوک گالوانیزه). علت آن بر هم کنش بین فلز و بزاق است که باعث ایجاد جریان الکتریکی میشود. اما این اتفاق نادر است.
۴- زیبایی: بسیاری افراد از طلایی بودن بخش پر شده دندان خوششان نمی‌آید و رنگ طبیعی دندان را ترجیح میدهند.
پر کردن دندان یا ترمیم دندان با مواد نقره ای (آمالگام)
یکی از قدیمی‌ترین موادی که در فرآیند پرکردن دندان از آن استفاده میشود، آمالگام است. آمالگام رنگ نقره‌ای دارد و می‌توانید با مشاهده دندان پر شده با آن، به راحتی تشخیص دهید که مواد آن چیست. آمالگام از ترکیب چند نوع فلز تشکیل میشود. این فلز‌ها عبارتند از:
· جیوه؛ · نقره؛ · قلع.
به دلیل سمی بودن ماده جیوه، در چندین سال اخیر، استفاده از آن در ساخت آمالگام بسیار کمتر شده است.
آمالگام یکی از مقاوم‌ترین، ارزانترین و در دسترس‌ترین مواد پرکردنی دندان به شمار می‌رود؛ اما رنگ تیره آن باعث شده که طرفداران زیادی نداشته باشد. علاوه بر این، برای پر کردن دندان با آمالگام، باید‌بخش سالم دندان نیز تراشیده شود تا آمالگام بتواند به دندان به خوبی بچسبد. همچنین، به دلیل فلز بودن ساختار آمالگام، در صورتی که پوسیدگی زیاد باشد، احتمال اینکه دندان نسبت به سرما، گرما و جریان الکتریکی حساس باشد، وجود دارد.
تمام این موارد باعث شده که افراد زیادی ترجیح دهند که از روش فیلینگ دندان با استفاده از کامپوزیت استفاده نمایند.
مزایای ترمیم دندان با آمالگام
۱- دوام زیاد: این مواد حداقل ۱۰ تا ۱۵ سال عمر میکنند و معمولا دوام خیلی بیشتری نسبت به پر کننده کامپوزیت دارند. استحکام، دوام و طول عمر آمالگام بسیار بیشتر از کامپوزیت است. این ویژگی باعث میشود که استفاده از این ماده برای دندانهای پیشین و آسیاب که فشار‌های زیادی را تحمل میکنند، مناسب‌تر باشد.
۲- مقاومت بالا: آمالگام به خوبی میتواند نیروی جویدن را تحمل کند.
۳- ارزان: آمالگام ارزانترین روش پر کردن دندان است، هزینه پرکردن دندان با آمالگام بسیار کمتر از کامپوزیت است.
۴- آمالگام ماده نسبتا بی‌خطری است.
۵- پروسه پرکردن دندان با ماده آمالگام، سریع‌تر از کامپوزیت است.
۶- فرمدهی و ساخت آمالگام راحت‌تر است.
۷- در زمانی که نیاز است دندان با ماده کامپوزیت پر شود، دندان باید کاملا خشک و ایزوله شود. این کار زمانی که دندانهای پیشین یا پوسیدگی‌های زیر لثه به ترمیم نیاز داشته باشند، کمی سخت و زمانبر است.
معایب ترمیم دندان با آمالگام
۱- نازیبایی: آمالگام نقره‌ای رنگ است و هنگام خندیدن یا صحبت کردن به وضوح دیده میشود.
۲- تراشیدن زیاد دندان: برای ترمیم دندان با آمالگام باید بخش بیشتری از ساختار سالم دندان تراشیده شود تا فضا برای این پر کننده دندان فراهم شود.
۳- تغییر رنگ: آمالگام ممکن است باعث تغییر رنگ ساختار طبیعی دندان که آن را احاطه کرده است، به آبی مایل به خاکستری شود.
۴- ترک خوردگی و شکستگی: دندانها در مقابل دمای سرد و گرم منبسط و منقبض میشوند و ممکن است در نهایت ترک بخورند. مواد آمالگام نیز دچار چنین وضعیتی میشوند و در مقایسه با سایر مواد پر کننده دندان دامنه انبساط و انقباض گسترده‌نتری دارند بنابراین احتمال ترک خوردن یا شکستن آنها در اثر نوسان زیاد دمای نوشیدنی یا غذایی که در دهان میگذارید، بیشتر است.
۵- واکنش آلرژی: درصد کمی از مردم (تقریبا ۱ درصد) به جیوه موجود در آمالگام آلرژی دارند.
آیا جیوه موجود در آمالگام ضرر ندارد؟
همان طور که قبلا اشاره کردیم جیوه موجود در آمالگام سمی است ولی با این وجود شواهد علمی فراوانی نشان میدهند که آمالگام خطری برای سلامتی ایجاد نمیکند. بر اساس همین تحقیقات علمی سازمان نظارت بر غذا و داروی امریکا (FDA) ترمیم دندان با آمالگام را برای کودکان بالای ۶ سال و بزرگسالان بی خطر و ایمن دانسته است.
در واقع تحقیقات علمی بسیار زیادی که توسط FDA انجام شده است، هیچ ارتباطی بین استفاده از آمالگام و بروز مشکلاتی در سلامتی نشان نداده است. اما دستگاه عصبی جنین و کودکان کم سن ممکن است در مقابل تاثیر نوروتوکسینی (سم عصبی) بخار جیوه موجود در آمالگام حساس‌تر باشند.
داده‌های بسیار محدودی در مورد تاثیر بلند مدت استفاده از آمالگام در زنان باردار و جنین در حال رشد آنها وجود دارد. به همین علت در چنین مواردی تصمیم گیری بر عهده دندانپزشک است که آیا زنان باردار می‌توانند از این مواد استفاده کنند یا خیر.
کاربرد جیوه در آمالگام برای فیلینگ دندان
چرا با وجود سمی بودن جیوه از این عنصر در آمالگام برای ترمیم دندان استفاده میشود؟
با اینکه جیوه بسیار سمی و خطرناک است، اما شواهد علمی نشان میدهند که آمالگامی که با این ماده ساخته میشود، خطری برای سلامتی انسان ندارد. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) اعلام کرده که پرکردن دندان برای کودکان بالای ۶ سال و همچنین بزرگسالان، بی‌خطر است.
با این حال، دستگاه عصبی جنین و کودکان زیر ۶ سال بسیار حساس بوده و نسبت به آمالگام حساسیت زیادی دارد. بدین منظور، دندانپزشکان و متخصصان زنان و زایمان توصیه میکنند که چنانچه زنان باردار و کودکان زیر ۶ سال به ترمیم دندان نیاز داشتند، در صورت تایید دندانپزشک، از مواد کامپوزیتی به جای آمالگام استفاده شود.
علت اصلی اینکه از جیوه در ساخت آمالگام استفاده میشود، این است که جیوه میتواند بین ذرات آلیاژ، پیوند قوی و مستحکمی را ایجاد نماید.
ترمیم دندان به روش اینله اُنله
اینله و اُنله‌ی دندان چیست؟
اینله و انله در ترمیم دندان
افرادی برای این نوع ترمیم‌ها مناسبند که دندان‌هایشان آنقدر پوسیدگی و خرابی دارد که نمی‌توان آنها را با پر کردگی درمان کرد و از طرفی قسمت قابل توجهی از ساختار دندان نیز سالم مانده است که لزومی به روکش کردن نیست. با این روش، دندان پزشک میتواند به حفظ ساختمان دندان اصلی بیمار کمک کند.زمانی که برای ترمیم دندان پوسیده، سطح زیادی برای پرکردن وجود داشته باشد و روکش دندان نیز به دلیل مشکلات دهان میسر نباشد، از روش اینله و انله دندان استفاده میشود. این روش‌ها، چیزی بین ترمیم و روکش دندان هستند و معمولا از مواد سرامیکی یا طلا در آنها استفاده میشود.به دلیل همرنگ بودن سرامیک به رنگ دندان طبیعی، معمولا از آن برای پرکردن دندانهای جلویی استفاده میشود. از مواد طلا نیز عموما برای پرکردن دندانهای پیشین استفاده میشود.برای انجام این روش، به حداقل دو بار مراجعه به مطب دندانپزشکی نیاز خواهید داشت. دندانپزشک از دندان مورد نظر قالب گرفته و آن را به لابراتوار ارسال میکند. تا زمان آماده شدن اینله یا انله، دندانپزشک یک قالب موقت برای بیمار قرار میدهد.در اینجا به چند مورد از تفاوت‌های اساسی اینله و اُنله با پرکردگی‌های فلزی اشاره می‌کنیم:
اینله‌ها و اُنله‌ها ماندگارند: آنها از مواد سفت و با دوامی ساخته شده‌اند که تا ۳۰ سال عمر میکنند.
برخلاف پرکردگی‌های قدیمی که مقاومت دندان را تا ۵۰ درصد کاهش می‌داد، اینله‌ها و اُنله‌ها می‌توانند مقاومت دندان را تا ۷۵ درصد افزایش دهند.
روند قرارگیری اینله و اُنله در ترمیم دندان
به طور کلی ترمیمهای دندان به دو دسته تقسیم میشوند: مستقیم و غیر مستقیم. ترمیمهای مستقیم در مطب دندانپزشک انجام میشود اما ترمیمهای غیر مستقیم در آزمایشگاه‌های دندانپزشکی صورت میگیرد. ترمیمهای اُنله معمولا غیر مستقیم است اما میتواند در برخی مطب‌های دندانپزشکی نیز ساخته شوند. ما در اینجا به فرآیند یکی از این دو می‌پردازیم:
اُنله غیر مستقیم:
طی جلسه‌ی اول، دندان پزشک برای آماده سازی دندان، پوسیدگیها و جرم گرفتگی‌های دندان را برطرف میکند. پس از آماده سازی دندان، از ساختار دندان نمونه میگیرد و به آزمایشگاه می‌فرستد. از آنجایی که آماده سازی اُنله‌ها چندین هفته طول میکشد، پزشک برای محافظت از دندان نوعی پر کردگی موقت روی دندان قرار میدهد. در جلسه دوم، پزشک پرکردگی موقت را برداشته و اُنله‌ها را روی دندان می‌چسباند.
اُنله مستقیم:
برای اُنله غیر مستقیم نیز همان روند آماده سازی قبل اجرا میشود و دندان با رزین کامپوزیت پر میشود. در گذشته پرکردگی‌های دندان در اجاقی سفت می‌شد و سپس روی دندان قرار می‌گرفت اما امروزه به دلیل پیشرفت تکنولوژی روش‌های نوینی به وجود آمده است. مثلا CEREC ازشبیه سازی‌های کامپیوتری و دیگر امکانات مدرن برای ساخت ترمیمهای پرسلینی در مطب دندانپزشک استفاده میکند. در این روش دندان پزشک میتواند تنها با گرفتن یک عکس و بدون هیچگونه نمونه برداری، پرکردگی موقت، یا قرار دومی؛ به طراحی و ساخت اُنله، اینله، روکش یا ونیر در حضور خود بیمار بپردازد.
تفاوت اینله و اُنله
اینله تقریبا شبیه به ترمیم معمولی دندان است که در آن، بخش بزرگی از دندان پوسیده، پر میشود و اصطلاحا به این کار اینله میگویند. در این روش، به جای اینکه تنها حفره‌ها پر شوند، کل فضای اطراف حفره به صورت یکدست پر میشود. معمولا، مواد مورد استفاده از این روش، از جنس طلا می‌باشد و مقاومت بالایی در برابر فشار و لکه دارد.در سال‌های اخیر، استفاده از مواد پرسلینی در روش اینله رواج زیادی داشته است. طول عمر روش اینله حداقل ۱۰ سال است.انله نسبت به اینله، سطح بیشتری را پوشش میدهد و معمولا برای پرکردن دندانهای آسیاب مورد استفاده قرار میگیرد. زمانی که برآمدگی‌های عاج دندانهای آسیاب دچار پوسیدگی شوند، به جای فیلینگ دندان معمولی، از روش انله استفاده میشود.
تفاوت اصلی اینله و انله در سطح پر کردن آنها است. زمانی که حداکثر دو برجستگی دندان نیاز به پر کردن داشته باشد، از اینله و زمانی که بیش از دو برجستگی به پر کردن نیاز داشته باشد، از انله استفاده میشود.
مزایای ترمیم دندان به روش اینله و اُنله
ظاهر: آنها بر خلاف آلیاژهای فلزی که در پر کردگی‌ها استفاده میشوند، ظاهری زیبا و طبیعی دارند و همچنین در مقایسه با مواد سفیدی که برای پرکردگی‌ها استفاده میشوند، احتمال تغییر رنگ یا لکه‌دار شدنشان بسیار کمتر است. پرسلین نه تنها میتواند شکل دندان طبیعی باشد، بلکه الگوها و بخش‌های سطح دندان نیز با کمی تغییر رنگ به طوری طبیعی بازسازی میشوند.
استحکام: آنها به اندازه‌ی روکش‌ها برای دندان طبیعی مخرب نبوده و با محافظت از دندان طبیعی، استحکام دندان را افزایش میدهند.
فرسودگی: مواد تشکیل دهنده اینله و اُنله حتی در برابر سایش بسیار مقاوم بوده و مانند پرکردگی‌ها روی دندان را می‌پوشاند.
پوسیدگی: به دلیل محکم چسبیدن و جفت شدن با دندان، احتمال پوسیدگی در لبه‌های کناری دندان کمتر است.
طول عمر: آنها نسبت به پرکردگی‌ها ماندگاری و طول عمر بیشتری دارند.
بهداشت: برخلاف پرکردگی‌های ضعیف و ناقص، اینله‌ها و اُنله‌ها به دلیل اینکه متناسب با دندان هر شخص ساخته میشوند مانع تجمع پلاک (ماده‌ای شفاف و چسبناک که در دهان ساخته میشوند و حاوی باکتری است) روی دندان میشوند و به همین دلیل تمیز نگه داشتن آنها آسان‌تر است.
معایب ترمیم دندان به روش اینله و اُنله
دو نوبت: برخلاف پرکردن، آنها در دو نوبت نصب میشوند مگر اینکه دندان پزشک شما از سیستم‌های CAD (طراحی به کمک کامپیوتر) و CAM (تولید به کمک کامپیوتر) یا CEREC (ترمیم مقرون به صرفه‌ی سرامیک برای مصارف زیبایی(دندان)) استفاده کند.
قیمت: آنها به دلیل داشتن یک مرحله آزمایشگاهی، از قیمت بالاتری نسبت به پرکردگی‌های دندان برخوردارند. البته به طور کلی از روکش‌های دندان ارزان‌تر هستند.
فرسایش: آنها فرسوده و کهنه نمی‌شوند اما برخی از سرامیک‌های سخت (مانند زیرکونیا) احتمال فرسایش دندان طبیعی که روی آنها چفت میشوند را دارند؛ خصوصا اگر مینای دندان طبیعی هنگام تنظیم اینله و اُنله کمی تخریب شده باشد. البته در صورتی که دندان اینله یا اُنله شده روی دندانی قرار بگیرد که روکش یا پرکردگی دارد، این احتمال از بین می‌رود.
شکست: البته در مواردی نیز می‌توانند با شکست مواجه شوند. به طور کلی این ممکن است به دلیل اشکال در پیوست کردن باشد که میتواند منجر به افتادن اینله یا اُنله شود (هر چند سیمان استفاده شده بسیار محکم باشد). در صورتی که پس از افتادن آن را نگه دارید دندانپزشک میتواند به راحتی آن را سرجایش قرار دهد. مانند تمام ترمیمهای دندان(روکش، ونیر، پرکردگی) در صورتی که به درستی با دندان چفت نشده باشند یا بهداشت دهان و دندان رعایت نشود، ممکن است گوشه‌های دندان چار پوسیدگی شود.
چگونگی تشکیل پلاک‌ها به روی دندان و جرم گیری
انبساط: آنها مانند پرکردگی‌های دندان دچار انبساط و انقباض نمی‌شوند. مواد درون پرکردگی‌ها به علت کاهش فشار روی دندان، انبساط و انقباض را افزایش میدهد.
پرکردن موقت (ترمیم موقت دندان)
پر کردن موقت ( ترمیم موقت دندان )
پس از انجام مرحله اول عصب‌کشی همان درمان ریشه دندان تا زمانی که دندان دردش کاهش یابد و همچنین پس از آماده‌سازی و تراش دادن دندان برای اینله تا زمان تهیه ترمیم و روکش چینی یا طلا، دندانپزشک دندان را به منظور محافظت از آن به طور موقت پر میکند که اصطلاحا به این عمل هم پانسمان کردن گفته میشود. مواد مخصوص پر کردن موقت دندان در شرایط اورژانسی نیز به کار برده میشود تا ابتدا آسیب‌دیدگی‌های جدی‌تر درمان شود و سپس دندان پر شود. به علاوه ممکن است بیمارانی که مدت‌ها تحت درمان بیماری‌های مختلف بوده‌اند و ضعیف شده‌اند، نتوانند پر کردن دائم را تحمل کنند.
بهترین ماده برای پرکردن دندان چیست؟
قبل از اینکه بفهمید که برای پر کردن دندان بهترین ماده چیست باید چند نکته مهم در نظر گرفته شود.
۱- بزرگی حفره دندانی که قرار است پر شود
به خاطر استحکام بیشتر آمالگام، در مواردی که اندازه حفره در دندانهای عقبی که فشار زیادی را تحمل میکنند زیاد باشد برای پر کردن آن آمالگام توصیه میشود. با این حال با پیشرفتهای اخیر در ساخت رزین کامپوزیت دندان ممکن است این موضوع اهمیت چندانی نداشته باشد. برخی پژوهشهای اخیر تفاوت جزئی بین عملکرد آمالگام و کامپوزیت در پر شدگی‌های بزرگ را گزارش کرده‌اند. با این حال پژوهشی در سال ۲۰۱۰ که نرخ پایینی برای عدم موفقیت پر کردگی کامپوزیت گزارش کرده بود، در شرایطی که ترمیم زیادی در دندان لازم بود دوام آمالگام را بهتر گزارش کرد. در مواردی که ناحیه ترمیم کوچک باشد به خصوص اگر در نواحی از دندان باشد که تحت فشار زیادی قرار ندارد، نیروی بسیار کمتری به مواد ترمیمی وارد میشود بنابراین از این لحاظ آمالگام یا کامپوزیت تفاوتی نمیکند.
۲- قرار گیری دندان در معرض فشار زیاد
یکی از عوامل اصلی عدم موفقیت ترمیم های دندانی ترک خوردن و شکستن است. به همین علت در مواردی که نیروی بیش از حد معمول به مواد ترمیمی وارد میشود استفاده از کامپوزیت توصیه نمیشود. مثلا در بیمارانی که عادت بهم فشردن دندانها یا دندان قروچه دارند آمالگام مناسب‌تر است. در پژوهشی که در سال ۲۰۱۵ منتشر شد علت اصلی عدم موفقیت ترمیمهای کامپوزیتی شکستن ترمیم گزارش شده است.
۳- احتمال پوسیدگی مجدد دندان
در برخی افراد به دلایل مختلف احتمال پوسیدگی مجدد دندان زیاد است. در چنین شرایطی وجود درز و حفره مانند وجود فاصله بسیار کم بین دندان و مواد پر کننده میتواند کمک زیادی به تجمع پلاک و باکتریهای عامل پوسیدگی دندان نماید. آمالگام دندان ماهیتا مهر و موم شونده است. به این صورت که تغییراتی در خود فلز رخ میدهد که هر گونه فضای میکروسکپی موجود بین مواد ترمیمی و دندان را پر میکند. اما در ترمیمهای چسبانده شده (باندینگ) مانند کامپوزیت، هنگام تابانیدن نور مخصوص کمی انقباض رخ میدهد. بنابراین حتی اگر کامپوزیت تنگاتنگ به دندان چسبیده باشد، باز هم ممکن است کمی انقباض یافته و احتمالا فاصله میکروسکپی بین دندان و مواد ترمیمی ایجاد شود.
۴- در معرض دید بودن ترمیم دندان
کامپوزیت همرنگ دندان است و هنگام صحبت کردن یا خندیدن اگر دندان ترمیم شده با کامپوزیت در معرض دید قرار بگیرد هیچ کسی متوجه آن نمیشود چرا که هیچ تفاوتی با دندان طبیعی ندارد. بنابراین تردیدی نیست که پر کردن دندان با کامپوزیت بسیار مطلوب‌تر و مورد پسندتر است. به خصوص در نواحی که دندان ترمیم شده در معرض دید قرار دارد زیبایی آن اهمیت بسزایی پیدا میکند. آمالگام تفاوت رنگ قابل توجهی با رنگ بخش طبیعی دندان که آن را احاطه کرده است دارد بنابراین توجه‌ها را به خود جلب میکند.
۵- آلرژی به فلز
آلرژی به فلز موجود در آمالگام در موارد نادر گزارش شده است. در این افراد استفاده از مواد ترمیمی کامپوزیت تنها راه درمان است. در تحقیقات صورت گرفته کمتر از صد مورد واکنش آلرژی به آمالگام دندان مشاهده شده است.
مراقبت‌های پس از ترمیم دندان
ترمیم دندان به این معنی نیست که دندان شما دیگر به مراقبت و رعایت بهداشت نیازی ندارد. برعکس! زمانی که دندان را ترمیم می‌کنید، دندان شما از حالت طبیعی خود خارج شده و به مراقبت بیشتری نیاز دارد. برخی از مواردی که می‌بایست پس از انجام ترمیم انجام دهید عبارتند از:
هر ۶ ماه یکبار، برای انجام چکاپ، به دندانپزشک مراجعه نمایید.
بهداشت دهان خود را به طور منظم و کامل انجام دهید.
حداقل روزی دو بار مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده نمایید.
از دهانشویه‌های مناسب دندانهای خود استفاده کنید.
از جویدن اشیاء سخت یا تمیز کردن دندان با اشیاء تیز مانند سوزن، جاسوییچی و... خودداری نمایید.
در صورت داشتن دندانقروچه در خواب، از نایت گارد مناسب استفاده کنید.
احساس بلندی دندان ناشی از بی‌حسی است در صورتی که بعد از برطرف شدن بی‌حسی احساس بلندی داشتید به دندانپزشک خود مراجعه نموده و در جهت رفع آن اقدام نمائید.
احساس درد پس از ترمیم دندان مخصوصا هنگام خوردن مواد غذایی طبیعی است و به مرور برطرف خواهد شد و گاهی تا یک ماه طول میکشد در صورت درد شدید و مداوم جهت درمان ریشه به دندانپزشک خود مراجعه نمائید.
پس از اتمام درمان و پایان جلسه درمان قبل از برطرف شدن بی‌حسی دندان داروی ضد درد مصرف نمائید.