عصب کشی – درمان ریشه

درمان ریشه دندان یا Root canal therapy یا اندو، به عمل درمان مجرای اعصاب دندان که همان کانالها می‌باشند، گفته می‌شود. در اصطلاح عامیانه به درمان ریشه دندان، عصب کشی دندان هم گفته می‌شود.عصب کشی اعمالی است که در طی آن مواد عفونی و عصب موجود در ریشه دندان برداشته می‌شود. کانال ریشه و حفره ریشه دندان حفره‌هایی در ساختمان دندان هستند که به طور طبیعی بافت‌های عصبی و رگ‌های خونی و بافت‌های سلولی دیگری را در خود جای می‌دهند. در صورتی که پوسیدگی دندان در مراحل اولیه درمان نشود، پوسیدگی از مینای دندان عبور نموده و به عاج می‌رسد و در ادامه می‌تواند به فضای پالپ (یا همان ریشه دندان) گسترش یابد. ورود میکروب‌ها به ریشه دندان باعث ایجاد التهاب در ریشه دندان شده و این التهاب باعث افزایش حجم پالپ می‌شود. با توجه به اینکه ریشه دندان یک محفظه بسته است، التهاب باعث افزایش شدید فشار داخلی آن می‌شود. این افزایش فشار، منجر به فشار آمدن به پایانه‌های عصب دندان شده و درد دندان شروع می‌شود.

زمانی روش درمان ریشه انتخاب می‌شود که قسمت نرم داخلی دندان به نام پالپ آسیب دیده یا عفونی شده است. طی این روش قسمت روت دندان یا همان بخش داخلی برداشته می‌شود و سلامت دندان دوباره به‌دست می‌آید. پالپ دندان تشکیل شده از بافت‌های همبند و عروق خونی نیز که وظیفه رشد دندان‌ها را ایفا می‌کند. عمل اندو دندان توسط متخصص دندانپزشکی قابل انجام است که طی مراحل آن بی حسی موضعی اعمال می‌شود تا شخص برداشتن قسمت نرم دندان دچار درد و احساس ناراحتی نشود.سالانه میلیون‌ها دندان از راه عصب کشی و حذف پالپ دندان درد می‌شوند و به تسکین درد وحشت ناک عفونت می‌پردازند تا دوباره بتوانند به خوبی و بدون درد از دندان شان استفاده کنند. خوب است بدانید درمان ریشه هیچ شباهتی با روش‌ها و گفته‌ها قدیمی ندارد! امروزه این روش بسیار شبیه پر کردن معمولی دندان است که با توجه به شرایط دندان، ممکن است در یک الی دو جلسه انجام شود. دسترسی به کانال ریشه دندان نسبتاً بدون درد و بسیار مؤثر است که بدون شک در کمترین زمان به لبخند زدن، گاز گرفتن و جویدن بر می‌گردید.

در مواردی که دندان علی رغم انجام درمان ریشه مناسب، همچنان در انتهای ریشه دارای عفونت و التهاب است بایستی مستقیما و از طریق جراحی تحت درمان قرار گیرد. در این حالت دندان کشیده نمیشود بلکه مستقیما عفونت یا کیست از طریق برش جراحی از انتهای ریشه حذف و پاکسازی می‌شود. در مواردی که پین قطور داخل کانال وجود دارد و یا دندانهایی که بدنبال درمان ریشه قبلی نیازمند کنترل هستند و هنوز ضایعه انتهای ریشه آن برطرف نشده است و یا پرکردگی قبلی ریشه به ورای ریشه گسترش یافته است، ریشه دندان نیازمند جراحی می‌باشد. زمانی عفونت به عصب دندان می‌رسد، با استفاده از روش عصب کشی، پالپ ملتهب یا عفونی حذف و داخل دندان به دقت تمیز و ضدعفونی می‌شود، سپس پر و مهر و موم می‌گردد.با استفاده از این روش درمانی، دندان پزشک براحتی می‌تواند در سریع‌ترین زمان ممکن درد را تسکین بخشد و دندان طبیعی را نجات داد. پس اگر دندانپزشک درمان عصب را به شما پیشنهاد داده است، جای هیچ نگرانی نیست و بهتر است هر چه سریع‌تر برای انجام آن اقدام کنید.

ممکن است به دلیل پیشرفت عفونت درد دندان از بین برود. اما در صورت عدم درمان با مشکلات جدی روبرو خواهید شد و ممکن است دندان‌های اطراف نیز به این مشکل دچار شوند.
بعد از انجام مراحل درمان ریشه دندان، نوبت به پر کردن دندان می‌رسد. دندان را با مواد پرکننده مخصوصی پر می‌کند تا امکان نفوذ هیچ باکتری داخل وجود نداشته باشد.
عفونت باعث تغییر رنگ دندان‌ها می‌شود. دندان‌ها به‌دلیل از بین رفتن بافت داخلی به رنگ سیاه و سفید تغییر رنگ می‌دهند.
عفونت باعث تحلیل بافت و استخوان‌ها می‌شود و احتمال اینکه دندان لق شود بسیار زیاد است.
اگر دندان مورد نظر با تورم مواجه شده باشد ممکن است پزشک قبل از عصب‌کشی مصرف آنتی بیوتیک تجویز کند.
نگران ظاهر پر کرده دندان‌ها نباشید. با استفاده از روکش می‌توان این مشکل را به راحتی حل کرد. در حالی که هیچ کس متوجه پر شدن دندان نخواهد شد.
تا زمانی که دندان از پر کننده دائمی پر نشده است، از جویدن با آن خودداری کنید.
بعد از مراحل درمان، ممکن است دندان و لثه کمی دردناک باشد و لثه ها متورم شوند که برای رفع این موارد داروهای مسکن مانند استامینوفن تجویز می شود.

ریشه، اصلی‌ترین قسمت: ریشه جز اصلی‌ترین ساختار دندان است که درون استخوان قرار می‌گیرد و باعث ثابت نگه داشتن دندان می‌شود. معمولاً ریشه حدود دو سوم دندان را تشکیل می‌دهد.
گردن، ساختار ظاهری: به قسمت میان تاج و ریشه دندان، گردن دندان می‌گویند. گردن از سه بخش لثه، پالپ و حفره پالپ تشکیل می‌شود که همان مغز درونی دندان است و فضای داخلی تاج دندان را شامل می‌شود.
تاج، قابل مشهود: بخش دیگر بافت دندان را تاج زندان تشکیل می‌دهد که براحتی قابل مشاهده است و ارتباطی با لثه ندارد. در واقع این قسمت از لثه خارج شده است.

مینا: مینا به بخش خارجی‌ترین قسمت دندان مربوط می‌شود و محکم‌ترین بافت دندان را دارد.

عاج: به لایه زیرین مینا اشاره دارد و دقیقاً میان لایه مینا و لایه مرکزی آن قرار گرفته است.

مغز دندان: قسمت مرکزی دندان را شامل می‌شود که از اعصاب و رنگ‌های خونی تشکیل شده است.

لثه: قسمت نرم پوشاننده که اطراف دهان و دندان را احاطه می‌کند لثه نام دارد.

چرا گاهی اوقات دندان عصب کشی شده دوباره باید درمان شود؟

با رعایت اصول اولیه بهداشت دهان و دندان و مراقبتهای صحیح از دندانهایی که درمان ریشه شده‌اند، این دندانها میتوانند در تمام طول زندگی سالم باقی بمانند. بیشتر مواقع اندو دندان در همان جلسه اولیه با موفقیت انجام می‌شود. اما گاهی اوقات درمان ریشه دندان به نتیجه نمی‌رسد و با مشکلات مختلفی حین مراحل درمان روبه‌رو می‌شود. این مشکلات از درمان ریشه دندان جلوگیری می‌کند و به دلیل آناتومی و ساختار ریشه اتفاق می‌افتد. زمانی درمان ریشه با شکست مواجه می‌شود که عفونت انتهای ریشه شکل گرفته باشد و درون دندان باقی بماند. عفونت باقی مانده پس از درمان دوباره دندان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث می‌شود دندان به درمان عصب کشی مجدد نیاز پیدا کند.

هر زمان که قسمت پالپ دندان به دلایل مختلف دچار آسیب شود و عفونت آن را احاطه کند، دندان نیاز به عصب کشی پیدا می‌کند. مواردی که باعث عصب کشی دندان می‌شود، شامل موارد زیر است:
تروما یا همان آسیب دیدگی ناگهانی دندان
تاج دندان
شکستگی و خرد شدن روی دندان
پوسیدگی شدید حاصل از یک پوسیدگی درمان نشده
انجام روش‌های مختلف درمانی روی یک دندان
آسیب دیدگی دندان مانند آسیب حاصل از ضربه به فک

نشانه هایی که بعد از دیدن آنها نیاز به درمان ریشه دندان وجود دارد:
درد در حین گاز زدن یا جویدن غذا بر اثر فشار بر روی دندان
درد درحین نوشیدن مواد سرد یا گرم بر اثر حرارت
درد خود به خودی و پایدار
تورم و بزرگ شدن سطح لثه به شکل جوش های سرسفید یا سفت که به طور کلی به آبسه معروف اند.
باید اشاره کرد که در برخی موارد بعضی دندان‌هایی که نیاز به درمان ریشه دارند، هیچ کدام از علائم ذکر شده را ندارند. در اینجا اهمیت ویزیت شدن مداوم توسط دندانپزشک به چشم می‌خورد.

در مواقعی که دندان دچار آسیب دیدگی شود احتمال این که باکتری‌ها به آن حمله کنند افزایش می‌یابد و یک حفره عفونتی در قسمت بالای ریشه شکل می‌گیرد.

بیشتر مواقع پوسیدگی دندان با هیچ علائمی همراه نیست. مگر اینکه پوسیدگی به ریشه دندان سرایت کند. در واقع هر زمان که پوسیدگی به عصب برسد، دندان به عصب کشی نیاز پیدا می‌کند. هر چقدر این پوسیدگی بیشتر باشد، درد حاصل از آن افزایش می‌یابد تا جایی که درد با مصرف مسکن درمان نمی‌شود. پس قبل از رسیدن به چنین مرحله‌ای بهتر است به درمان ریشه بپردازید. درمان ریشه همان عصب کشی است و زمانی قابل انجام است که دندان و لثه دچار عفونت نباشد.

معمولاً هنگام مواجه شدن با مشکلات گفته شده در زیر احتمال اینکه به اندو دندان نیاز شود، بسیار زیاد است:
دردهای طولانی و بسیار شدید
دردهای شبانه دندان
حساس شدن دندان‌ها به‌دلیل گرما و سرما
تغییر رنگ دندان‌ها به‌دلیل پوسیدگی شدید آنها
تورم دندان‌ها یا همان آبسه کردن
لق شدن دندان

پالپ دندان از رگ‌ها و اعصاب دندان تشکیل شده است و به‌عنوان حفره مرکزی دندان شناخته می‌شود. در بهترین شرایط پالپ دندان زنده است و به فعالیت خودش ادامه می‌دهد. اما در صورت پوسیدگی و آزردگی رگ‌ها و عصب‌ها، درد دندان مواجه می‌شوید که در این مواقع درمان بسیار مهم و حیاتی است. معمولاً هنگام بروز عفونت در قسمت پالپ با علائم گفته شده در زیر مواجه می‌شوید:

درد خود به خودی دندان
درد شبانه دندان
تغییر رنگ دندان‌ها
حساس شدن دندان هنگام خوردن غذاهای سرد و گرم
خارج شدن چرک از لثه ورم کردن لثه‌ها

نکته! در صورت عدم درمان و رفع عفونت بی شک بعد از گذشت چندین سال دندان خود را از دست می دهد و به کشیدن دندان مجبور می شود. موضوع به اینجا ختم نمی شود، برای پر کردن جای خالی دندان باید از ایمپلنت دندان استفاده کنید که هزینه آن چند برابر هزینه درمان عصب است.

اگر تا به حال برای عصب کشی کاندید شده باشید، مطمئناً نسبت به درد آن کمی ترس و دلهره را تجربه کرده‌اید. اما این روش درمانی اصلاً نگران کننده نیست و توسط یک جراح دندانپزشک مجرب بدون درد انجام می‌شود و تنها دردی که احساس می‌کنید درد حاصل از عفونت است. به همین خاطر، بیشتر جراحان ترجیح می‌دهند تا زمانی که عفونت دندان کاهش پیدا نکرده است، عملیات عصب کشی انجام نشود.جراح دندانپزشک با کمک بی حسی موضعی درد حاصل از اقدامات عصب کشی را تسکین می‌دهد و بدون اینکه هیچ دردی را احساس کنید درمان پالپ دندان قابل انجام است. البته کمی درد و ناراحتی بعد از رفع بی حسی، احساس می‌شود که با مصرف مسکن قابل درمان است و حتی ممکن است این ناراحتی برای چند روز ادامه دار باشد.

اگر دندان درد برطرف شد یعنی نیازی به عصب کشی ندارم؟
گاهی اوقات درد حاصل از عفونت کانال ریشه دندان بعد از مدتی رفع می‌شود. اما این موضوع نشانه دهنده این نیست که نیازی به عصب کشی ندارید. در چنین مواقع احتمال گسترش عفونت وجود دارد و ممکن است لثه دندان و دیگر دندان‌ها نیز درگیر شوند. پس در هر زمانی با نشانه‌های عفونت و درد شدید دندان روبرو شدید، برای رفع مشکل به دندان پزشک مراجعه کنید.

مجرای فرعی ریشه دندان چیست؟

مجرای فرعی ریشه دندان قسمت پیچیده‌ای از مجرای دندان است که گاهی اوقات هنگام عصب کشی از دید دندانپزشک دور می‌ماند. ریشه دندان ممکن است دارای رگ‌های عصبی و بافت‌های همبند بسیار پیچیده و دقیق باشد که از انشعابات ریزی تشکیل شده است. حال اگر بافتی در داخل ریشه‌های فرعی دندان قرار بگیرد، ممکن است بعد از مدتی دندان را دوباره دچار عفونت کند و فرد مجبور می‌شود عملیات عصب کشی را دوباره انجام دهد.ریشه‌های فرعی در قسمت یک سوم انتهایی ریشه قرار دارند و احتمال اینکه در طول مجاری ریشه اصلی حضور داشته باشد بسیار زیاد است.

چه تفاوتی بین عصب کشی دندان جلو و دندان عقل یا آسیای بزرگ وجود دارد؟

برای انجام عصب کشی باید قسمت تاج دندان سوراخ شود تا قسمت پالپ دندان برای دندانپزشک قابل مشاهده باشد. معمولاً برای عصب کشی دندان‌های قسمت جلو سوراخی در سطح پشتی دندان شکل می‌گیرد. اما برای دندانهای عقل یا بزرگ، سوراخ قسمت بالایی دندان ایجاد می‌شود. بعد از انجام مراحل اندو دندان قسمت سوراخ شده با مواد پر کننده پر می‌شود تا راهی برای انتقال باکتری و مواد غذایی به داخل دندان وجود نداشته باشد.در صورت استفاده از مواد موقت تا زمانی که روکش دندان آماده شود، مواظب جدا شدن آن باشید. البته برخی اوقات دندان‌های جلویی نیازی به روکش ندارند. زیرا که در صورت فشار بیش از حد به این دندان‌ها، احتمال اینکه با مشکل شکستن یا خرد شدن روبه‌رو شوند زیاد است.

مراجعه به دندانپزشک بعد از عصب کشی دندان

بعد از درمان عصب تنها زمانی لازم است به دندانپزشک مراجعه کنید که روکش دندان را تصمیم گرفته‌اید انجام دهید. همچنین در صورت مواجه شدن با مشکلات جدی و یا درد دوباره دندان حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید. البته فراموش نکنید بعد از اقدامات درمان ریشه، حتماً نکات مراقبتی را رعایت کنید و در صورتی که پزشک داروی خاصی تجویز کرده است از مصرف آنها امتناع نکنید.

خطرات احتمالی و عوارض عصب کشی
درمان ریشه ممکن است با مشکلات گفته شده در موارد زیر مواجه شود:
عفونت درون و بیرون کانال ریشه
زخم‌های کیستی در محل جراحی کانال ریشه
خارج شدن مواد پرکننده دندان به‌دلیل واکنش سیستم ایمنی بدن
تجمع کریستال‌های کلسترول که باعث تحریک و التهاب بافت می‌شود.
ایجاد بافت‌های اسکار در محل جراحی کانال ریشه
درد مجدد دندان: بعد از فرایند درمان و پاکسازی عمیق ممکن است بعد از رفع داروی بی حسی، داخل اعصاب و بافت پیرامون اندکی درد احساس شود.
عفونت مجدد دندان: به‌دلیل باقی ماندن مقدار ریشه داخل دندان و یا عدم استفاده از روکش دندان احتمال عفونت دوباره آن وجود دارد که در آخر نیز، عفونت باکتریایی درون کانال ریشه فعال می‌شود.

افزایش احتمال بروز دیگر بیماری‌ها

عفونت در داخل کانال ریشه دندان‌ها با مشکلات دیگری همراه است و احتمال به خطر افتادن سلامتی دیگر دندان‌ها افزایش پیدا می‌کند. همچنین احتمال بروز بیماری‌های قلبی شدت می‌یابد. از آنجا که دلیل اصلی بیماری قلبی، آسیب دیدگی پوشش داخلی عروق و حرکت ماکروفاژ و کلسترول در رگ است، برخی محققان بر این باورند باکتری درون کانال ریشه دندان می‌تواند به دیگر نواحی بدن منتقل شود و سلامتی بدن را تحت تأثیر قرار دهد. البته این موضوع کاملاً احتمالی است و عفونت دندان هیچ گاه به‌عنوان دلیل اصلی بیماری‌های قلبی شناخته نمی‌شود.

بعد از به پایان رسیدن مراحل درمان ریشه دندان باید از مواد پر کردنی پر و با استفاده از روکش ظاهر آن ترمیم شود. اما در صورت عدم استفاده از روکش و یا مواد پر کننده نامناسب، دندان‌ها بعد از مدتی دچار شکستگی می‌شوند و ساختار دندان استحکام و مقاومت خود را از دست می‌دهد. همچنین در صورت عدم پوشش احتمال به خطر افتادن دوباره کانال ریشه دندان وجود دارد و عملاً درمان ریشه بی فایده خواهد بود.
خیلی‌ها به اشتباه تصور می‌کنند زمانی که ریشه درمان می‌شود احتمال پوسیدگی آن دیگر وجود ندارد. اما هر دندانی بدون داشتن کانال ریشه باز هم مستعد پوسیدگی است و احتمال اینکه ساختار آن دچار آسیب دیدگی شود زیاد است. بنابراین رعایت نکات بهداشتی و مراجعه به دندانپزشک برای بررسی‌های دقیق‌تر بسیار اهمیت دارد و باید تمام تلاش خود را برای سالم نگه داشتن دندان‌های طبیعی خود به کار بگیرید.

تا ۱ ساعت پس از درمان از میل نمودن خوراکی‌های جویدنی خودداری فرمایید.
ممکن است تا دو هفته پس از درمان ریشه دندان درد داشته باشید در این صورت می‌توانید از داروی ضد درد طبق تجویز دندانپزشک خود استفاده نمائید و در صورت عدم تسکین درد به دندانپزشک خود مراجعه نمائید.
تورم در ناحیه دندان درمان ریشه شده امری طبیعی است و در صورت بروز، جهت دریافت آنتی بیوتیک مناسب به دندانپزشک خود مراجعه نمائید و از مصرف دارو بدون تجویز خودداری فرمایید.
ممکن است تا حدود یک ماه پس از درمان ریشه هنگام جویدن احساس فشار و درد داشته باشید این حساسیت به مرور زمان رو به کاهش می‌رود. در صورت تداوم و یا افزایش درد به دندانپزشک خود مراجعه نمائید.
دندانی که درمان ریشه میشود شکننده است از فشار وارد کردن به ناحیه دندان خودداری فرمائید و جهت جلوگیری از شکستن دندان نسبت به روکش کردن آن اقدام نمائید.
در ایده آل‌ترین شرایط حدود ۸۰ درصد احتمال موفقیت درمان ریشه وجود دارد در صورت عدم موفقیت بنا به تشخیص دندانپزشک درمان ریشه مجدد و یا جراحی ریشه انجام خواهد شد.

انجام مراقبت‌های روزانه دهان و دندان باعث پیشگیری از درمان ریشه دندان می‌شود. اگر به خوبی از سلامت دندان ها مراقبت کنیم، احتمال عفونت و پوسیدگی آنها کاهش پیدا می‌کند و هیچ باکتری پالپ دندان را تهدید نخواهد کرد.
اکثر کارهای کمک کننده به پیشگیری درمان عصب دندان شامل موارد زیر است:
مسواک زدن مرتب در طول روز
شستشوی دهان بعد از هر وعده غذایی
استفاده روزانه از نخ دندان
داشتن رژیم غذایی مناسب
پیشگیری از خوردن مداوم میان وعده های بسیار شیرین مانند شیرینی، کیک یا نوشابه
پیشگیری از خوردن غذاهای سفت که وارد شدن فشار زیادی به دندان ها می شود.